Borsa ifadesi çok geniş bir tanım olup hisse senedi, kripto para, emtia vb. gibi farklı borsalar bulunmaktadır. Bu içerikte, birçoğumuzun aşina olduğu ve özellikle COVID-19 pandemisinden sonra gündemimize oturduğu için hisse senedi borsalarından bahsedeceğiz. Bundan dolayı, metnin geri kalanında “borsa” ifadesi hisse senedi borsalarını temsil edecektir.
Bu yazıda hisse senedi borsalarında ne kadar para kazanılabileceğini değerlendireceğiz. Tabi ki bunun için geçmiş verileri incelememiz gerekmektedir. Bunun öncesinde Borsa İstanbul temel endeksi “BİST100 endeksi nedir?” sorusuna yanıt arayacağız. Sonrasında borsadan, altından ve dolardan ne kadar para kazanılabildiğini karşılaştırmalı analizle değerlendireceğiz. Yaklaşık 6 yıl boyunca hangi enstrümanın daha iyi getiri sağladığını inceleyip yorumlarda bulunacağız. İsterseniz gelin başlayalım.
BİST100 Endeksi Nedir?
BİST100 endeksi, kısaca, ülkemizdeki borsanın yükseldiğine ya da düştüğüne işaret eden bir göstergedir. BİST ifadesi Borsa İstanbul’un kısaltması olup 100 sayısı da endekse dahil edilen 100 şirketi belirtmektedir. BİST100 endeksinin yanında 30 şirketin yer aldığı BİST30 endeksi de bulunmaktadır. Buna ek olarak, 50 şirketin yer aldığı BİST50 endeksi de bu göstergeler arasında yer almaktadır. Tabi ki BİST’te sadece bu üç endeks bulunmamaktadır. Örneğin, teknoloji şirketlerinin düşüşünü ya da yükselişini BİST Teknoloji Endeksi temsil etmektedir. Ya da bankaların performansını değerlendirmek için BİST Banka Endeksi değerinden yararlanmak gerekmektedir. Televizyonda ya da sosyal medyada en çok karşımıza çıkan endeks BİST100 endeksidir. Bundan dolayı bu endeksin derinlerine inmeyi önemli buluyoruz.
BİST100 endeksine dahil edilecek olan şirketler her 3 ayda bir güncellenir. Bu endekse şirketler dahil edilirken iki kriter göz önünde bulundurulur. Birincisi fiili dolaşımdaki payların piyasa değeridir. İkincisi ise günlük ortalama işlem hacimleridir.
- Fiili dolaşımdaki payların piyasa değeri: Bir diğer ifadeyle halka açık payların toplam piyasa değeri. Örneğin, A şirketinin toplam piyasa değerinin 100 Milyar ₺ olduğunu varsayalım. Ayrıca bu şirket hisselerinin %50’sinin şirketi kuran Ahmet Bey’e geri kalan %50’sinin de halka açık olduğunu düşünelim. Bu durumda şirketin fiili dolaşımdaki piyasa değeri 50 Milyar ₺ olmuş oluyor.
- Günlük ortalama işlem hacimleri: Endekse dahil şirketler 3 ayda bir değerlendiriliyor demiştik. Şirketin son 3 aydaki günlük ortalama işlem hacmi ne kadar yüksekse endekse dahil olma olasılığı o kadar yüksektir. A hissesinden toplam 1 Milyon ₺’lik alış satış gerçekleştirilmiş olsun. B hissesinden de toplam 10 Milyon ₺’lik alış-satış gerçekleştirilmiş olsun. Bu durumda B hissesinin işlem hacminin daha yüksek olduğu görülmektedir.
Bu iki maddeden de anlaşılacağı üzere borsadaki en büyük ve en çok rağbet gören şirketler BİST100 endeksine dahil olmaktadır. Bu 100 şirketin fiyatlarının yükseliş veya düşüşlerine göre de endeks değeri belirlenmektedir. Yani endekste yer almayan şirketlerin endeks hareketlerine hiçbir şekilde etkisi yoktur. Sanırım BİST100 endeksi hakkında biraz da olsa bilgi verdik. İsterseniz gelin son 6 yıla ilişkin borsa, altın ve dolar karşılaştırması yapalım.
Borsa vs. Dolar vs. Altın
Borsa, dolar ve altını karşılaştırmak için belirli bir tarih aralığını seçmemiz gerekmektedir. Bunu yaparken de mantıklı bir gerekçe göstermeliyiz. Çünkü, belirlenen kısa bir dönemde altın çok iyi getiri sağlamış olabilir. Veya başka bir dönemde borsa çok kötü bir getiri sağlamış olabilir. Bu dönemsel hareketlerden çok etkilenmemek için süreyi uzun tutmak en mantıklı hareket olacaktır. Ülkemizdeki 2018 ve 2021 yılındaki döviz yükselişlerinin ve 2020 yılındaki COVID-19 pandemisinin içinde bulunduğu 2017’den günümüze olan dönemi bu çalışma için seçtik. Yani yaklaşık 6 yıllık süreçte dolar, altın ve borsa değerlerini inceleyeceğiz.
Çoğu ekonomist getiri karşılaştırması yaparken BİST100 endeksinin değişimini değerlendirmektedir. Fakat biz bireysel yatırımcılar sadece bu endekste yer alan 100 şirketten satın almayabiliyoruz. Ayrıca, endeks dışındaki şirketlerden de satın alabiliyoruz. Dolayısıyla, genel karşılaştırma yaparken BİST100 endeksini kullanmak bize göre çok önemli bir hatadır. BİST100 endeksi o güne ilişkin borsanın yükseldiğini ya da düştüğünü göstermek için kullanılabilir. Ya da iki ülkenin borsalarının karşılaştırılması yapıldığında BİST100 endeksi elbette kullanılabilir. Fakat borsanın başka enstrümanlarla karşılaştırılacağı zaman BİST100 endeksi yerine tüm hisselerin ortalama getirilerini kullanmak daha rasyoneldir.
Bu yazıda kullanılacak olan getiriler, yazının hazırlandığı 8 Mart 2023 tarihine ilişkin değerlerdir. Tablo 1’deki değerler enstrümanların 2017 yılından itibaren yüzdesel getirileri göstermektedir. Bu süreçte ABD doları %437 değer kazanmıştır. Altın bu süreçte %745 değer kazanmıştır. Yani dolar bazlı bakıldığında altın yatırımcısının bir hayli alım gücünü korumuş gibi görünüyor. Aynı tabloda, hisselerin ortalamalarını incelediğinizde belki de çok şaşırmışsınızdır. Çünkü bu değer 400’den fazla şirkete ilişkin ortalama değerdir.
Tablo 1. Enstrümanların 2017 yılından itibaren getirileri
Enstrüman | Getiri |
Altın | %745 |
ABD Doları | %437 |
Hisselerin Ortalaması | %1552 |
2017 yılından itibaren hisse senetlerinin eşit ağırlıklı ortalama getirileri %1552 olarak gerçekleşmiştir. Yani bu basit olarak şu demek oluyor: O tarihte rastgele 50 hisse almış olsaydınız, şimdiye kadarki getiriniz ortalama olarak %1552 olacaktı. Bu değer tam 15 kat değer artışı demektir. Gördüğünüz gibi borsada para kazanmak gerçek anlamda basit görünebiliyor. Fakat burada insan davranışları önem arz etmektedir. Çünkü güvendiğiniz şirketlere yatırım yaptıktan sonra uzun vadeli beklemek yatırımcılar için oldukça zordur. Düşüş dönemlerinde panik satışlarının önüne maalesef çoğu insan geçemiyor. Fakat aslında büyük resmi gördüklerinde satmadan beklemenin ne kadar mantıklı olduğu açık. Ortalama olarak hisselerin getirilerinin altını ve doları geçtiğini gördük. Bu süreçte en çok kazandıran hisse senetleri hangileridir?
2017 Yılından İtibaren En Çok Kazandıran Hisse Senetleri
2017 yılından itibaren en çok kazandıran 20 hisse senedi Tablo 2’de verilmiştir. HEKTS hissesi %30789 getiri ile en çok kazandıran hisse senedi olmuştur. Yani bu değer 307 kat değer artışını göstermektedir. O tarihte 1000 ₺’lik HEKTS hissesinden satın almış olduğunuzu düşünelim. Hala satmamış olsaydınız yaklaşık 308000 ₺ portföy değerine ulaşmış olacaktınız. Yani potansiyel açısından borsada ne kadar yüksek getirilerin elde edilebileceğine dair güzel bir örnek aslında bu tablodur. “Borsada sadece HEKTS hissesi yok. İstisnai bir durum” diyorsanız da gelin diğer hisse senetlerini inceleyelim. Tablo 2’deki 20. sırada yer alan DESA hissesi bile %6332 getiri sağlamıştır. Altının %745, doların %437 kazandırdığı bu süreçte bu getiriler astronomik olarak değerlendirilebilir.
Tablo 2. En Çok Kazandıran 20 Hisse Senedi
# | Hisse | Hisse Adı | 2017’den Beri |
1 | HEKTS | Hektaş | 30789.4 |
2 | SASA | Sasa Polyester Sanayi A.Ş. | 26729.3 |
3 | UZERB | Uzertaş Boya Sanayi | 24481.8 |
4 | FRIGO | Frigo Pak Gıda | 18400 |
5 | PAMEL | Pamel Yenilenebilir Elekt. | 17071.4 |
6 | ATSYH | Atlantis YO | 14071 |
7 | KAPLM | Kaplamin | 11384 |
8 | YESIL | Yeşil Yatırım Holding | 9324.8 |
9 | COSMO | Cosmos Yatırım Holding | 9203.3 |
10 | POLTK | Politeknik Metal | 9075.5 |
11 | INFO | İnfo Yatırım | 8109.6 |
12 | KONTR | Kontrolmatik Teknoloji | 7639.4 |
13 | ISMEN | İş Yatırım | 7364.9 |
14 | MERIT | Merit Turizm Yatırım | 7220.2 |
15 | MZHLD | Mazhar Zorlu Holding | 7125.4 |
16 | CASA | Casa Emtia Petrol Kim.Tür.AŞ | 7006.3 |
17 | KAREL | Karel Elektronik | 6907.6 |
18 | ORMA | Orma Orman Mahsulleri | 6802.2 |
19 | PKENT | Petrokent | 6670.1 |
20 | DESA | Desa Deri Sanayii | 6332.8 |
Şu anda borsada yer alan 484 hisse senedi arasından 234 tanesi altından daha iyi getiri sağlamıştır. Yani hisselerin %48’i altından daha iyi getiri sağlamıştır. Benzer şekilde, 306 hisse senedi ABD dolarından daha iyi getiri sağlamıştır. Yani hisselerin %63’ü dolardan daha iyi kazandırmıştır. Ayrıca bazı hisse senetlerinin temettü yani kâr payı ödemesini yaptığını da unutmamak lazım. Bu kar payları getirilere eklenmemiştir. Bunları da eklediğimizde getiriler daha da yükselecektir. Peki borsadaki hisse fiyatları her gün değişiyor, bu tabloyu güncel olarak nereden takip edebilirim diyor olabilirsiniz. Hisse senetlerinin yıllık getirilerini güncel olarak takip edebileceğiniz bir içerik mevcuttur. Borsa ve Yatırım sitesinde yer alan “Hisselerin Tarihsel Getirileri” içeriği ile tüm hisse senetlerinin getirilerini güncel bir şekilde görüntüleme imkanına sahipsiniz. Siz bu yazıyı okuduğunuzda getiriler muhtemelen değişmiş olacaktır. Dolayısıyla, güncel getiriler için ilgili içeriği ziyaret etmek faydalı olabilir.
Sonuç ve Tartışma
Sonuç olarak bu yazıda borsa ile ilgili kısa bir değerlendirme yaptık. Borsadaki hisselerin 2017 yılından itibaren getirilerini altın ve dolar getirileriyle karşılaştırdık. Bulgulara göre, borsadaki hisse senetlerinin ortalama getirilerinin bu süreçte altını ve doları geçtiği tespit edilmiştir. Ayrıca, 100 kat ve daha fazla getiri sağlayan 7 hisse senedi olduğu sonucuna ulaşılmıştır (Tablo 2). Borsada uzun vadeli yatırımcı olmanın doları ve altını geride bıraktığını görmüş olduk. Fakat hisse senedi seçerken de dikkatli olmakta fayda olduğunu hatırlatmamız gerek. Eğer yatırımcı değilseniz ve yatırım yapmak istiyorsanız muhakkak profesyonel bir yatırım danışmanıyla çalışmanızı öneriyoruz.
Daha fazlası için takipte kalmayı unutmayın!